Vrijdag 16 februari
22:45
Concert bij kaarslicht
Les Champions des Dames
Du Fay, Binchois en andere
De titel van het programma Les Champions des Dames verwijst naar het (quasi) gelijknamige, 24.000 verzen tellende gedicht Le Champion des dames, dat de Franse schrijver Martin le Franc opdroeg aan de Bourgondische hertog en kunstmecenas Filips de Goede. Het werk dateert uit 1441/1442 en beschrijft grote daden van vrouwen doorheen de geschiedenis. Het schaart zich daarmee resoluut achter de strijd om gelijke rechten voor vrouwen. Het werk bevat ook de beroemde illustratie waarbij de componisten Guillaume Du Fay en Gilles Binchois samen worden afgebeeld. Geïnspireerd op de vernieuwende zoete en ‘consonante’ stijl van hun Engelse tijdgenoot John Dunstable, braken zij met de complexe stijl van de ars subtilior. In de ban van Florentijnse vrouwen, thema’s uit de oudheid en het humanisme, schreven ze oorstrelende pareltjes van muzikale miniatuurkunst die erg in de gading vielen bij het Bourgondische hof en die de brug maakten van de middeleeuwen naar de vroege renaissance.
Het programma is opgevat als een drieluik. In een eerste deel wordt ingegaan op de verheerlijking van de vrouw – zowel op profane als op gesublimeerde, spirituele wijze. Het motet Mirandas parit haec urbs florentina puellas bezingt de charmes en schoonheid van de Florentijnse vrouwen. Vergene bella vormt de conclusie van de Canzoniere, de befaamde dichtbundel van Francesco Petrarca. Du Fay volgt de subtiliteiten van de tekst met onder meer overvloedige melismen op het woord ‘stelle’, als belichaming van een sterrenbeeld, een fermate op het woord ‘kroon’ en een improvisatorische riff op ‘liefde’. Nicolas Grenon, die werkzaam was aan de kapel van Jan Zonder Vrees, beschrijft in een eenvoudige minnestreelstijl zijn ideale vrouw als ‘blans, blond, tout par mesure, toute noblesse en fais en dis et en parleure’. De liederen Par le regard de vos beaux yeux en Quel fronte signorille in paradiso vertonen heerlijke liefdespennetrekken. In het chanson La belle se siet dialogeren een jonge vrouw en haar vader: zij wil geen man of ‘god’, enkel haar gevangengenomen lief dat morgen opgehangen wordt…
In het scharnierluik wordt het aardse lijden en het verlies uitgedrukt. Las, que feray ? Ne que je devenray toont een troosteloze dame die verlaten wordt door haar geliefde die ze nochtans heeft ‘amé leaulment de cuer vray’. De innerlijke vreugde ontgaat haar volledig in de Italiaanse canzone Aymé sospiri, non truovo pace waarna ze enkel nog vrede kan vinden in de dood.
Het laatste deel ademt een humane, alledaagse en ongedwongen sfeer uit van een nieuwe lente en ‘joye sans fin’. Van het anonieme Vlaamse lied Ope es in minnen groot ghenuecht tot satirische, volkse taferelen in Fate d’arera met het verwijtende ‘ach jij oude boef’ en de reactie op slechtsprekers of roddelaars ‘ik maak er korte metten mee!’ in Qui veut mesdire, si mesdie.
Natuurlijk is er ook de gebruikelijke overmoed in drinkliederen als He compaignons, resvelons nous, waarin negatieve gevoelens worden afgeworpen: ‘ne soions plus en soussy, tantost vendra le temps joly’. Die fijne tijd wordt dan ook steevast geassocieerd met het nieuwe jaar (dat toen samenviel met de lente) in Ce jour de l’an voudray joye mener en Bon jour, bon mois, bon an et bonne estraine. Tot slot wordt er niet zonder enige melancholie afscheid genomen van al deze Bourgondische geneugten met Adieu ces bons vins de Lannoys.
© Jurgen De Bruyn (met dank aan Sofie Taes, auteur van het essay Passie van de Stemmen, Alamire Foundation)
Lieselot De Wilde, soprano
Dimos De Beun clavecymbalum, blokfluiten
Jurgen De bruyn, luit, zang en leiding
Biografieën
Zefiro Torna
Het transhistorische muziekensemble ZEFIRO TORNA staat sinds zijn oprichting in 1996 bekend om zijn vernieuwende concepten. Het ensemble werkt met excellente musici uit heel Europa en brengt het muzikale erfgoed uit de middeleeuwen, renaissance en barok op een unieke manier tot leven voor een breed publiek. ZEFIRO TORNA beperkt zich niet tot een louter historische benadering, maar legt verbanden met andere muziekgenres, zowel als met literatuur, wetenschap, filosofie en met hedendaagse artistieke uitingen op het gebied van beeldende kunst, theater en dans. Dit resulteert in beklijvende voorstellingen, opgebouwd rond symbolische thema’s.
Het ensemble trad in dialoog met individuele kunstenaars, regisseurs, choreografen, componisten en performers als Anne-Mie Van Kerckhoven, Bram Bosteels, Dick van der Harst, Ghalia Benali, Ief Spincemaille, Jeroen d’Hoe, Martin Valcke, Mauro Pawlowski, Sigrid T’Hooft, Stefaan Degand, Stevie Wishart, Timo Van Luijk, Tom Hannes en met gezelschappen als Abattoir Fermé, ARSENAAL/LAZARUS, DE MAAN, Frank Vaganée Trio, LAIKA Theater der Zinnen, LOD muziektheater, Psallentes, Ultima Thule, Vlaams Radiokoor, Vocalconsort Berlin, ZOO/ Thomas Hauert, Muziektheater Transparant, Ensemble Variances.
Het ensemble is een welkome gast op prestigieuze concertpodia als Amuz, Bozar, Concertgebouw Brugge, Muziekcentrum De Bijloke, DE SINGEL, Flagey, Handelsbeurs, Kaaitheater, Muziekgebouw aan ‘tIJ Amsterdam, Philharmonie Haarlem, Tivoli Vredenburg Utrecht, Le Channel Calais, Le Volcan Le Havre en op talrijke muziek- en kunstenfestivals als Brosella, Greenwich + Docklands International Festival Londen, Festival de Wallonie, LUNALIA, Festival van Vlaanderen Gent, Klarafestival, Laus Polyphoniae, MA Festival Brugge, de Zomer van Antwerpen, Concentus Moraviae, Festival de Musica Antigua de Sevilla, Frysk Festival Gergiev, Landshuter Hofmusiktage, Boulevard Theaterfestival, Cultura Nova Heerlen en O. Festival Rotterdam.
De creaties worden regelmatig bekroond. Hun CD’s worden uitgebracht bij de labels Et’Cetera, Warner Classics, Homerecords en Antarctica Records.
Jurgen De bruyn
Jurgen De bruyn (°1971) studeerde klassieke gitaar bij Raphaëlla Smits en luit bij Philippe Malfeyt aan het Lemmensinstituut te Leuven, waar hij ook een meestergraad kamermuziek behaalde bij Roel Dieltiens en Erik Van Nevel. Daarnaast volgde hij meestercursussen bij ondermeer David Russell en Jordi Savall.
Jurgen De bruyn is sinds 2003 artistiek leider van het internationaal gerenommeerde oude muziekensemble Zefiro Torna. Hij heeft bijgedragen tot talrijke oude muziek producties en cd opnames met gezelschappen, artiesten en dirigenten als het Huelgas Ensemble (dir. Paul Van Nevel), het Collegium Vocale Gent (dir. Philippe Herreweghe), de Vlaamse Opera (dir. Paul Goodwin), de Capilla Flamenca (dir. Dirk Snellings), les Agrémens (dir. Jean Tubéry en Rinaldo Allessandrini), Il Fondamento (dir. Paul Dombrecht), Currende (dir. Erik Van Nevel), het Vlaams Radio Koor (dir. Bo Holten en Jos Van Veldhoven), Capriola di Gioia, Ensemble Explorations, Vox Luminis, Oltremontano, Bach+, la Cetra d’Orfeo, Jeroen Berwaerts ensemble, Ann Cambier, etc. Hij maakte ook deel uit van projecten in andere genres: jazz-wereldmuziek met Chris Joris Experience, het Sahava Seewald ensemble, hedendaagse dans met Les Ballets C de la B (chor. Sidi Larbi Cherkaoui, Koen Augustynen) en theater met muziek van componist Peter Vermeersch bij het NTGent (dir. Johan Simons).
Jurgen geeft luit- en gitaarles aan de academies van Bornem, Mechelen, Sint-Lambrechts-Woluwe en Tienen.